Grad i tvrđava gde je stolovao Skenderbeg – Kruja

Kada prilazite glavnom gradu Albanije, bilo da putujete automobilom ili avionom, ne možete a da ne opazite tu neverovatno impresivnu sliku grada koji se usekao u istoimenu planinu. Kao da je nastao u mašti deteta koje je tek počelo da crta, pa je neveštim potezima usred planine s oštrim vrhovima i proplancima, u čijoj dolini protiče reka, smestilo i grad. Nisam uspela da fotografišem izgled Kruje odozdo, odnosno sa distance, a zaista deluje nestvarno.

Upravo takav položaj grada pogodovao je vojnim manevrima Skenderbega, koji je u njemu stolovao i koji se više od dve decenije, krajem petnaestog veka, odupirao turskoj invaziji i tako proslavio kao narodni junak i čuveni vojskovođa.

Upravo je to utvrđenje, koje se nalazi u Kruji, bilo inspiracija čuvenom albanskom književniku Ismailu Kadareu, čija su dela prevođena na više stranih jezika, da napiše jedan od svojih najpoznatijih romana Tvrđava.

Kada stignete u Kruju, prvo naiđete na bazar, najbolje mesto za kupovnu ručnog rada, suvenira i filigrana. Raj za one koji vole srebrni nakit, antikvitete i razne predmete od drveta masline. Asortiman je širok, a cene povoljnije, takvih nema u Albaniji.

Iz drvenih kućica na kaldrmisanim ulicama čaršije prodavci na više jezika ljubazno nude svoju robu. Među njima i Fazan, koji mi se obratio sa „izvolite". Rođen u Kruji, treća je generacija u porodici koja se bavi izradom filigranskog nakita. Za svakog iz regiona u svojoj prodavnici ima, kaže, ponešto: komad nakita, izrezbarenog drveta masline, suvenir. Za naše turiste, gusle s grbom Srbije.

Kraj ulaza u tvrđavu, odakle se pruža pogled na čitavu krujsku oblast sve do mora, nalazi se Nacionalni muzej posvećen Skenderbegu.

Iako zgrada izgleda kao da je stara nekoliko vekova, u stvari je izgrađena 1980. godine po projektu ćerke Envera Hodže. Ulaznica košta 500 leka (pet stotina dinara odnos lek:evro).

Moja preporuka je da svakako obiđete muzej koji svedoči o vremenu u kome je Skenderbeg živeo. Posvećen je albanskom otporu Osmanlijskom carstvu tokom 15. veka.

Za neke muzejske eksponate kažu da su iz originalnog perioda, a izložen je i portret Skenderbega koji je rađen prilikom jedne njegove posete Italiji. 

U krugu tvrđave nalazi se i Etnografski muzej, koji je bio pod rekonstrukcijom kada sam ja bila u Kruji. Svakako da i njega treba obići jer oslikava život u tvrđavi i oko nje u poslednjih 100 godina, cena karte je 400 leka.

U samoj tvrđavi i danas ima tek nekoliko kuća koje su mahom pretvorene u hotele ili restorane sa tradicionalnom albanskom hranom po pristojnim cenama.

U Kruji se rodila ljubav Stefana Brankovića i Angeline Arijaniti

I dok hodam unutar tvrđave, razmišljam kako se upravo na tom mestu rodila ljubav između despota Stefana Brankovića i Angeline Arijaniti. Pretpostavljam da malo nas zna da su nekada postojale mnoge rodbinske veze albanskih i srpskih vlastela. Prilično dugačak spisak pronašla sam u knjizi koju bih preporučila onima koji se interesuju za albansko-srpsko pitanje, Petrita Imamija „Srbi i Albanci kroz vekove".

Imami piše da je Skenderbegova porodica kao i on sam bila pravoslavne veroispovesti. Da su mu otac Đon Kastrioti i brat Repoš, koji se zamonašio, sahranjeni u Manastiru Hilandaru, kao i da su manastiru kao prilog poklonili dva sela blizu Debra koja su bila u posedu njihove porodice.

Takođe navodi da je Skenderbegova supruga Donika Kastrioti rođena sestra srpske svetiteljke i despotice Angeline, ktitorke Manastira Krušedola. Obe su bile ćerke vlastelina Komnina Arijanitija. „Stefan je ženidbom postao pašenog Skenderbega", piše Imami.

Pošto su Turci oslepeli Stefana Brankovića, on se za pomoć, između ostalih, obraća Đurađu Kastriotu Skenderbegu. Došavši u Kruju, upoznao je Aneglinu. Iako dosta stariji od nje i slep, ona se zaljubljuje u njega.

Lepu priču o ljubavi despota Stefana Brankovića i Angelinonoj žrtvi pročitala sam i u romanu „Zapis duše" Ljiljane Habjanović Đurović.

Srpska pravoslavna crkva praznik Sv. Angeline, koju smatra zaštitnicom siromašnih i ugnjetavanih, obeležava 12. avgusta, a Albanska autokefalna pravoslavna crkva, koja je takođe smatra za svetiteljku, 30. jula po novom kalendaru.

I u samoj tvrđavi i sa same tvrđave ima još mnogo toga da se vidi. Ali deo priče o načinu života unutar i oko tvrđave ostavljam vašim vodičima ukoliko se odlučite da posetite ovaj gradić, ili kustosu muzeja koji će vam kazivati o tome kako se komuniciralo u to doba.

Ukoliko volite da pešačite, predlažem da obiđete i Bektašku tekiju na samom vrhu planine Kruje, iznad grada i tvrđave. Inače veći deo današnjeg albanskog muslimanskog stanovištva upravo pripada redu Bektaša. Pa ako ste u dobroj kondiciji, do gore postoji pešačka staza, a moguće je stići i automobilom.